Saturday, 31 August 2019

विलोम शब्द

विलोम शब्द

अमृत- विष
अथ- इति
अन्धकार- प्रकाश
अल्पायु- दीर्घायु
अनुराग- विराग
अनुज- अग्रज
अधिक- न्यून
अर्थ- अनर्थ
अतिवृष्टि- अनावृष्टि
अनुपस्थिति- उपस्थिति
अज्ञान- ज्ञान
अनुकूल- प्रतिकूल
अभिज्ञ- अनभिज्ञ
अल्प- अधिक
अनिवार्य- वैकल्पिक
अगम- सुगम
अभिमान- नम्रता
अनुग्रह- विग्रह
अपमान- सम्मान
अरुचि- रुचि
अर्वाचीन- प्राचीन
अवनति- उन्नति
अवनी- अंबर
अच्छा- बुरा
अच्छाई- बुराई
अमीर- ग़रीब
अंधेरा- उजाला
अर्जित- अनर्जित
अंत- प्रारंभ
अंतिम- प्रारंभिक
अनजान- जाना-पहचाना
आदि- अंत
आगामी- गत
आग्रह- दुराग्रह
आकर्षण- विकर्षण
आदान- प्रदान
आलस्य- स्फूर्ति
आदर्श- यथार्थ
आय- व्यय
आहार- निराहार
आविर्भाव- तिरोभाव
आमिष- निरामिष
आर्द्र- शुष्क
आज़ादी- ग़ुलामी
आकाश- पाताल
आशा- निराशा
आश्रित- निराश्रित
आरंभ- अंत
आदर- अनादर
आयात- निर्यात
आर्य- अनार्य
आदि- अनादि
आस्तिक- नास्तिक
आवश्यक- अनावश्यक
आनंद- शोक
आधुनिक- प्राचीन
आना- जाना
आलस्य- फुर्ती
आध्यात्मिक- भौतिक
इच्छा- अनिच्छा
इष्ट- अनिष्ट
इच्छित- अनिच्छित
इहलोक- परलोक
उत्कर्ष- अपकर्ष
उत्थान- पतन
उद्यमी- आलसी
उर्वर- ऊसर
उधार- नक़द
उपस्थित- अनुपस्थित
उत्कृष्ट- निकृष्ट
उपजाऊ- बंजर
उदय- अस्त
उपकार- अपकार
उदार- अनुदार
उत्तीर्ण- अनुत्तीर्ण
उत्तर- दक्षिण
ऊंचा- नीचा
उन्नति- अवनति
उचित- अनुचित
उत्तरार्द्ध- पूर्वार्द्ध
एकता- अनेकता
एक- अनेक
ऐसा- वैसा
औपचारिक- अनौपचारिक
कृतज्ञ- कृतघ्न
क्रय- विक्रय
कमाना- खर्च करना
क्रूर- दयालु
कच्चा- पक्का
कटु- मधुर
क्रिया- प्रतिक्रिया
कड़वा- मीठा
क्रुद्ध- शान्त
कर्म- निष्कर्म
कठिनाई- सरलता
कभी-कभी- अक्सर
कठिन- सरल
केंद्रित- विकेंद्रित
क़रीबी- दूर के
कम- अधिक
खेद- प्रसन्नता
खिलना- मुरझाना
खुशी- दु:ख
ख़रीददार- विक्रेता
ख़रीद- बिक्री
ख़रीदना- बेचना
गर्म- ठंडा
गन्दा- साफ़
गहरा- उथला
ग़रीब- अमीर
गुण- दोष, अवगुण
ग़लत- सही

घृणा- प्रेम
घात- प्रतिघात
घर- बाहर
घाटा- फ़ायदा
चर- अचर
चौड़ी- संकरी, तंग
छोटा- बड़ा
छूत- अछूत
जन्म- मृत्यु
जल्दी- देरी
जीवन- मरण
जल- थल
जड़- चेतन
जटिल- सरस
झूठ- सच
ठोस- तरल
डरपोक- निड़र
तुच्छ- महान
तकलीफ़- आराम
तपन- ठंडक
दुर्लभ- सुलभ
दाता- याचक
दिन- रात
देव- दानव
दुराचारी- सदाचारी
दयालु- निर्दयी
देशी- परदेशी
धीरे- तेज़
धनी- ग़रीब, निर्धन
धर्म- अधर्म
धूप- छाँव
धीर- अधीर
न्याय- अन्याय
निजी- सार्वजनिक
नक़द- उधार
नियमित- अनियमित
निश्चित- अनिश्चित
निरक्षर- साक्षर
नूतन- पुरातन
निंदा- स्तुति
निर्दोष- र्दोष
नीचा- ऊंचा
नकली- असली
निर्माण- विनाश
निकट- दूर
प्यार- घृणा
प्रत्यक्ष- परोक्ष
पतला- मोटा
पाप- पुण्य
पतिव्रता- कुलटा
प्रलय- सृष्टि
पवित्र- अपवित्र
प्रश्न- उत्तर
पूर्ण- अपूर्ण
प्रेम- घृणा
परतंत्र- स्वतंत्र
प्राचीन- नवीन / नया
पक्ष- निष्पक्ष
प्राकृतिक- अप्राकृतिक
प्रसन्न- अप्रसन्न
प्रभावित- अप्रभावित
पोषण- कुपोषण
परिचित- अपरिचित
प्रवेश- निकास
पदोन्नति- पदावनति
प्रतिकूल- अनुकूल
प्रारंभ- अंत
पसंद- नापसंद
बंधन- मुक्ति
बुद्धिमता- मूर्खता
बासी- ताजा
बाढ़- सूखा
बुराई- भलाई
भूलना- याद रना
भाव- अभाव
मूक- वाचाल
मितव्यय- अपव्यय
मोक्ष- बंधन
मौखिक- लिखित
मानवता- दानवता
महात्मा- दुरात्मा
मान- अपमान
मधुर- कटु
मित्र- शत्रु
मिथ्या- सत्य
मंगल- अमंगल
महंगा- सस्ता
मेहनती- आलसी / कामचोर
मृत्यु- जन्म
मंजूर- नामंजूर
मुमकिन- नामुमकिन
अनुग्रह- विग्रह, कोप
सन्धि विग्रह, विच्छेद
विग्रह -समास
समास -व्यास
आकाश - पाताल
अवनि -अम्बर
गगन -धरती
अंधेरा -उजाला
तिमिर -आलोक, प्रकाश
आलोक- अंधकार
अंधकार -प्रकाश
ज्योति -तम
अज्ञ -विज्ञ, प्रज्ञ
अभिज्ञ- अनभिज्ञ
अल्पज्ञ -सर्वज्ञ, बहुज्ञ
विज्ञ -अज्ञ
न्यून -अधिक
अति -अल्प
अल्प -बहु
लघु -दीर्घ
दीर्घ -ह्रस्व
ह्रस्व -दीर्घ
विकास- ह्रास
ह्रास -वृद्धि
वृद्धि -संक्षेपण
पल्लवन- संक्षेपण
सूक्ष्म -स्थूल
गुरु -लघु
अधम- उत्तम
महान -तुच्छ
क्षुद्र -विराट
विराट- लघु
लघु -दीर्घ
दीर्घ -ह्रस्व
क्षीण -पुष्ट
अल्पायु- दीर्घायु
स्वल्पायु -चिरायु
चिरंतन -नश्वर
नश्वर -शाश्वत
शास्वत- क्षणिक
कुटिल -सहज, सरल
सरल -जटिल, कुटिल, वक्र
जटिल -सरल
उग्र -सौम्य
भीषण- सौम्य
सरस -नीरस
रसिक -नीरस
मसृण -रुक्ष
रुक्ष -मृदु, मसृण
मृदुल -कठोर
कठोर -कोमल
कर्कश -मधुर
मधुर -कटु
सौम्य -उग्र
कड़वा -मीठा
खट्टा -मीठा
कडा -मुलायम
उद्धत -विनीत
विनीत -दुर्विनीत, उद्दंड, उद्धत
धृष्ट -विनम्र
मौन -मुखर
मूक -वाचाल
आकुंचन -प्रसारण
प्रसारण -संकुचन
विस्तार -संक्षेप
विस्तृत -संक्षिप्त
संकीर्ण -विस्तीर्ण
एकत्र -सर्वत्र
आकीर्ण- विकीर्ण
संयुक्त -वियुक्त
फैलना -सिकुड़ना
आयोजन- वियोजन
वियोजन -संयोजन
वियोग -संयोग
अगाध -छिछला
गहरा -उथला
राग -विराग
विराग- अनुराग
अनुराग- विराग
अनुरक्त -विरक्त
अनुरक्ति -विरक्ति
विरक्त -अनुरक्त, आसक्त
आसक्त -उदासीन, अनासक्त
रत -विरत
विरत- निरत
शेष -अशेष
अवशेष -निःशेष
उन्मूलन -रोपण
उन्मीलन -निमीलन
अनिवार्य -ऐच्छिक
ऐच्छिक -अनैच्छिक
अगम -सुगम
दुर्गम -सुगम
उत्पत्ति -विनाश
उत्थान -पतन
उत्कर्ष -अपकर्ष
वैभव -पराभव
विभव -पराभव
उद्भव -पराभव, अवसान
आविर्भाव -तिरोभाव
ऊर्ध्व -अधः
उपरि -अधः
वेदना -आनंद
आंनद -शोक
शोक -हर्ष
हर्ष -विषाद
खेद -प्रसन्नता
सुख -दुःख
खीजना -रीझना
मग्न -दुखी
उल्लास -अवसाद
उपमान -उपमेय
उपमा -व्यतिरेक
आदर -निरादर
अपमान- सम्मान
आदरणीय -अनादरणीय
विदाई -स्वागत
स्वागत -तिरस्कार
सत्कार- तिरस्कार
पुरस्कार -तिरस्कार
परितोष -दंड
दंड -पुरस्कार
पुरस्कार -तिरस्कार
आचार -अनाचार
कदाचार- सदाचार
सदाचार -दुराचार
गत -आगत
आगत -अनागत
गमन -आगमन
निर्गमन- आगमन
आगमन -प्रस्थान

No comments:

Post a Comment